woensdag 18 april 2012

Het schilderij (2D), Ferry Boot

http://www.schilderijen.nu/?n=Jan-Victors-Ferry-boot&i=25174
Schilderij Ferry-boot

Er wordt gebruik gemaakt van secundaire kleuren, de primaire/basis kleuren(rood, blauw en geel) komen weinig voor. Je ziet dat blauw terug komt in de lucht en in het water, maar de blauwe kleur is somberder en donkerder dan we gewend zijn. De donkere stukken worden afgewisseld met lichter blauw in het schilderij terug. Door dit contrast ontstaat er een koude, droevige sfeer . Op het water valt een schaduw, achter het bootje. Hierdoor komt het bootje grauwer uit dan de edelman op het paard. Er wordt dus naast kleurgebruik ook gespeeld met de belichting. De details van de edelman en de jongen die met de eendjes speelt worden duidelijker, doordat ze aan de ‘verlichte’ kant staan.  De boeren vallen door het lichtgebruik minder op, maar door hun positie (midden in het schilderij) worden zij wel geaccentueerd.
Wat ook over de compositie gezegd kan worden is dat er aan alle kanten van het schilderij wat gebeurd: Op de boot in het midden zitten dieren en boeren die hun dieren naar de andere kant van het water brengen. Op de kade zit een edelman op zijn paard naar de boeren te staren. Hij ziet er goed gekleed en rijk uit, wat erg afsteekt tegen de boeren op de boot. Links in het beeld drijft nog een bootje. Hierin zit een jongentje dat met de eendjes aan het spelen is, het meisje in de boot kijkt met hem mee.
In het schilderij wordt veel gebruik gemaakt van ronde vormen (dit zie je aan de kant van het paard, de wolken, de bomen, de menselijke vormen). De kerk heeft een driekhoeksvorm en de boot en de kade zijn vierkant. Hiermee wordt een duidelijk contrast gevormd tussen natuur en menselijk werk, ook steken de boten en de kade hierdoor meer uit. Dit heeft tot gevolg dat er diepte in het schilderij ontstaat, de rivier die tot ver achterin het schilderij loopt, de toren achter de bomen en het kleurverschil in de wolken dragen hieraan bij.
Het doel en de functie van het schilderij zijn afhankelijk van persoonlijk perspectief. Over het doel zegt de ene bijvoorbeeld dat de boeren in de boot worden uitgezet en opzoek moeten gaan naar een andere verblijfplaats. Terwijl een ander zou kunnen zeggen dat het een plezierrit is of dat de dieren verkocht worden aan de edelman omdat zij hun pacht moeten betalen. Wanneer je naar de titel gaat kijken kun je enige duidelijkheid hierover krijgen. Ferry Boot, hieruit kun je opmaken dat de boot niet van de boeren is. Maar de reden waarom ze de boot gebruiken blijft een discutabel punt. Over de functie van het schilderij is iets meer eenduidigheid. Je zou het kunnen gebruiken als een informatief beeld, voor ondersteuning van een les over de klassieke periode of klassenverdeling. Dit schilderij heeft weinig tot geen decoratieve of esthetische functies. Je ziet weinig versieringen en weinig invloeden vanuit de rijken of de kerk.


Dit brengt ons bij het volgende punt: In welke periode is dit schilderij te classificeren, voordat we dit doen bespreken we kort de kenmerken van de klassieke, moderne en postmoderne periode.
De klassieke periode loopt tot 1860, hierin waren voornamelijk de rijken(vorsten, kooplieden etc.) en de kerk (bisdom, paus, etc.) de opdrachtgevers. Zij wilden elkaar aftroeven, wie had de meeste macht en het meeste geld? Ze wilden dus hun rijkdom tonen, handel en historische gebeurtenissen vastleggen, Bijbelse verhalen overbrengen (of soms een mythologie). Je kunt dit herkennen aan de details, de versieringen, ook zien we in deze periode voornamelijk natuurgetrouwe en geïdealiseerde schilderijen, die symbool stonden voor een morele of religieuze boodschap.
De modernistische periode loopt van 1860 tot 1960, hierin waren voornamelijk de burgerbevolking of de kunstenaar zelf de opdrachtgevers. Zij wilden zich afzetten tegen de klassieke periode, ze wilden shockeren en hun visie/mening naar buiten brengen. De kunst werd gemaakt voor de burgers of als bezigheid voor de elite. De schilderijen zijn gerelateerd aan de maatschappij,de visie en het gevoel wat men hierover had. Het was idealistisch van aard, een zuivere wereld werd geschetst. Het is niet natuurgetrouw, maar op gevoel,emotie en expressie. Er werd gebruik gemaakt van abstractie en experimenten.
De post-moderne periode loopt van 1960 tot nu, hierin komen voornamelijk opdrachten vanuit de kunstenaar zelf, maar onder invloed van de consument (de koper). De bedoeling is entertainment, shockeren, amuseren en tot nadenken laten komen. De kunst wordt gemaakt vanuit de toeschouwer, die bepaald wat zijn mening is. De inhoud heeft een bepaalde oppervlakkigheid, die iedereen leuk vindt. Kernmerken van post- moderne kunst zijn: overdreven en uitvergroot.Ook wordt er veel gebruik gemaakt van kenmerken uit voorgaande periodes, deze worden vaak wel uit hun context gehaald en vermengt in beelden. Het wordt niet direct gemaakt door de kunstenaar zelf, het kan bijvoorbeeld ook uitgevoerd worden in een fabriek (massaproductie).
Het schilderij Ferry Boot is geschilderd in 1660, hieruit kun je al opmerken dat het een schilderij is uit de klassieke periode. Wat betreft de kenmerken kun jezeggen dat dit schilderij eigenlijk het tegenover gestelde is van het globaal geschetste beeld wat men heeft over klassieke kunst. In het schilderij is weinig rijkdom te zien, ook kun je weinig terug vinden uit de kerkelijke aspecten. Je ziet in het schilderij wel een kerk en een edelman, maar (vooral de kerk) deze staan niet centraal. Je zou het wel kunnen koppelen door te kijken naar het andere deel (het achtergehouden deel) van de werkelijkheid. Naast rijken en kerkelijke waren er natuurlijk ook boeren/armen.  We hebben al besproken dat er verschillende bedoelingen uit dit schilderij op te maken zijn, maar het verschil tussen armen rijk blijft hetzelfde. Wat betreft de edelman kun je wel een terug brengen dat het uit de klassieke periode komt, je ziet de versieringen op de kledij en het feit dat hij te paard is en niet te voet geeft de indruk dat hij van hoge afkomst is. Ook kunnen we kijken naar de manier van schilderen, we hebben toegelicht dat in de klassieke periode voornamelijk natuurgetrouw en de werkelijkheid geschilderd werden. Dit kun je terug zijn aan de natuurlijke aspecten: het bos, het water, de dieren, de diepte in het schilderij en de grootte van objecten ten opzichte van elkaar. De boodschap die over gebracht word hangt af van de persoonlijke perspectieven van de bekijken, maar er zit zeker een moreel aspect in. Je zou het eventueel nog terug kunnen brengen op historische gebeurtenissen, namelijk de klassen onderscheiding. Maar ook dit is afhankelijk van hoe jij het schilderij interpreteert.
Aan de hand van het 3D filmpje van de auto kunnen we de postmoderne periode bespreken. Eerst gaan we terug naar de eerste auto, deze is uit de moderne periode. Dit kun je zien aan de abstracte vormen die terug te vinden zijn in een auto. Ook weten we dat Renault de eerste auto heeft ontworpen voor mensen met een hoge hoed, dit zijn de burgers uit de moderne periode. De eerste auto is gemaakt in de tuin van de ontwerper. Wat betreft deze versie van de Renault kunnen we zeggen dat ze tegenwoordig gemaakt worden in grote getalen, ze worden gemaakt in fabrieken in Frankrijk en vervolgens verschepen over de hele wereld. De standaard versie is oppervlakkig en heeft weinig toevoegingen, wel kunnen er in elke versie aanpassingen komen: stoelverwarming, airco, cruise- control, parkeersensoren,onderhoudssensoren etc. Dit zijn aanpassingen die per consument kunnen verschillen, wat kenmerkend is voor de postmoderne periode.
Aan de hand van het 4D filmpje van de verschillende vervoersmiddelen kunnen we de verloop tussen de drie periodes duidelijk maken. We concentreren ons op 2 aspecten uit dit filmpje: op de Titanic en op de Thalys.
De Titanic is ontworpen in 1907 en gebouwd tot 1912, het is dus een modernistisch passagiersschip. We zien de abstracte vormen terug en wat een belangrijk punt van de titanic was is dat het een van de eerste passagiersschepen was voor ook de burgers. Voorheen waren schepen alleen bedoeld voor rijken en kerkelijke (vanuit de klassieke periode). Het schip is gemaakt met de bedoeling om te laten zien hoe ze iets konden produceren wat onoverwinnelijk en enorm is. Dit kun je verklaren door de modernistische kijk op kunst, men maakte het vanuit gevoel en expressie, dit zie je terug in het gevoel om de beste ontwerper te zijn. Maar ook kun je dit nog terug brengen in het klassieke aspect, namelijk het doel om rijkdom en macht te vertonen en elkaar af te troeven. Verder zijn er van buiten af weinig versieringen vanuit de klassieke periode, maar wanneer we kijken naar de reusachtige balzalen aan de binnenkant van het schip zien we hier duidelijk de rijkdom en versieringen in terug. Een ander punt van nasleep uit de klassieke periode is de klassenverdeling, er waren speciale verdiepingen, hoe hoger je in de klassen stond hoe mooier en beter en groter de ruimte was waar je kon verblijven. Je kunt dus zeggen dat de Titanic gebouwd is in de modernistische periode, maar dat er nog vele details terug te voeren zijn op de klassieke periode.
In de thalys geldt eigenlijk hetzelfde als voor de Titanic, alleen is deze trein gemaakt in de post-moderne periode. Dit is terug te zien aan dat het gemaakt is in opdracht van de consument, iedereen mag met de trein reizen. De treinen worden gemaakt in fabrieken en zijn hiermee dus onderdeel van de massacultuur die heerst. Wanneer we kijken naar verschillende soorten treinen kunnen we nog steeds invloeden vanuit de andere periodes terugbrengen. Zo zien we bijvoorbeeld in een trein in China nog steeds een 7 klassenverdeling, en hier in Nederland hebben we een 1e en 2e klas. Deze verdeling is vanuit de klassieke periode, de versieringen uit deze periode zien we in sommige treinen nog terug (maar meestal niet meer). Wel zien we de abstracte vormen uit de modernistische periode terug, dank maar aan de gestroomlijnde vorm, de stoelen, tafels, prullenbakken etc.

Wanneer je naar de betekenis en beeldaspecten van een schilderij gaat kijken en dit gaat analyseren kun je nog een aspect erbij betrekken. Is de manier van schilderen passend voor de tijd waarin de schilder is opgegroeid en zie je zijn opvoeding en omgeving terug?

Jan Victors (gedoopt Amsterdam, 13 juni 1619 – Nederlands-Indië, december 1676) was een Nederlands schilder en tekenaar, behorend tot de Hollandse School.
Jan Victors was een van de leerlingen van Rembrandt van Rijn.
Dit is duidelijk terug te zien in het werk van Jan Victors, Ferry Boot, waarin sterk gebruik wordt gemaakt van het contrast tussen lichte en de donkere kleuren. Dit wordt ook wel clair-obscure genoemd.
De wolken zijn mooi divers geschilderd bij het schilderij, de Ferry Boot, waarin donkere onweerswolken zich afwisselen met hele lichte gedeeltes in de lucht.
Ook de personen in de boot zijn sterk afgewisseld qua donker en licht. Het meisje rechts voor licht als het ware op en trekt hierdoor de aandacht van de kijker.
Er zijn zeven schilderijen die tot op de dag van vandaag erg bekend zijn van Jan Victors. Het is goed om deze schilderijen te vergelijken met het schilderij,ferry Boot, die we hierboven al kort hebben besproken. Zo is in een van zijn andere schilderijen, genaamd:Markt scene met een Quack op zijn Stall ,ook sprake van enige soberheid in zijn schildering. Dit terwijl zijn schilderijen stammen uit de klassieke periode, waar meestal sprake is van veel tierelantijn en schilderijen gemaakt worden voor de rijkere klasse en/of de kerk. In tegenstelling tot deze twee schilderijen heeft hij ook schilderijen gemaakt die wel kenmerkend zijn voor de klassieke periode, zoals : Het Banket van Esther en Ahasverus. Eigenlijk zegt de titel van dit schilderij al genoeg. Een banket is echt een belangrijke gebeurtenis bij de gegoede burgerij, waar veel eten en drinken centraal staat. De boeren waren niet in de financiële positie om zoveel eten aan te schaffen.Bij dit schilderij is dus in tegenstelling tot Ferry Boot en Markt scene met een Quack op zijn Stall sprake van de klassieke kenmerken die gelden voor de periode waarin hij leefde en dus schilderde.
Jan Victors was zoals reeds vermeld een leerling van Rembrandt van Rijn. echter is niet exact bekend wanneer hij in de leer was bij Rembrandt. Men verondersteld dat dit ergens in de jaren 30 van de 17-de eeuw moet zijn geweest. Victors eerste zelfstandig gesigneerde schilderij is gemaakt in 1640, dit komt overeen met de gedachte dat hij in de jaren 30 in de leer was bij Rembrandt. In 1642 trouwt Jan Victors met zijn vrouw Jannetje Gerrits en krijgen uiteindelijk negen kinderen samen.
Vlak na de geboorte van hun negende kind overlijdt zijn vrouw in 1661.
Waarschijnlijk hebben een combinatie van een slechte economische situatie in de Republiek en de zorg voor zijn acht kinderen(ook een kind overlijdt op vroege leeftijd) zonder de hulp van iemand anders ervoor gezorgd dat zijn artistieke prestaties negatief zijn beïnvloed. In 1673 heeft hij zich aangemeld als krankbezoeker om mee te gaan op V.O.C. Men denkt dat hij dit werk heeft aangenomen om zijn schuldeisers te omzeilen. Er zijn namelijk in het archief van de Notaris in Amsterdam meerdere akten gevonden waarin stond dat hij schulden had bij verschillende mensen. In 1676 wordt Jan Victors weer gespot in Amsterdam, want hij wilt een nieuwe regeling treffen met zijn schuldeisers. In 1683 is Jan Victors wederom met de V.O.C. vertrokken naar Azië waar hij,in het archief niet bekende plaats, is overleden. Een van zijn zonen, Victor Victors verklaart namelijk dat zijn vader als krankbezoeker is vertrokken en zich nooit op de plaats van bestemming heeft gemeld.
In het schilderij, Ferry Boot, komt duidelijk een belangrijk aspect terug die kenmerkend is voor de Hollandse School, waartoe Jan Victors behoorde.Er is namelijk duidelijk gebruik gemaakt van Claire-Obscur. Het beste komt dit naar voren bij de wolkenvelden en de personages. De verschillende wolken hebben een sterk contrast ten opzichte van elkaar, dit is bewerkstelligd door goed gebruik te maken van donkere en lichtere kleuren in de verschillende wolken te vermengen. Ook de jongen links voor steekt zeer sterk af ten opzichte van de andere personages op het schilderij.Dit is voor deze tijd, eerste helft 17-de eeuw, een unicum. Dit is kenmerkend voor Rembrandt van Rijn en daarmee ook voor zijn leerlingen, waar Jan Victors er een van was. De dramatiek, de handeling, is het varen van punt A naar punt B is ook weer duidelijk weergegeven door 'te spelen' met de blauwe kleuren van het water. Het nu, dat wil zeggen, waar de boot op het moment van de schilderij ligt, is enigsinds lichtblauw, terwijl de toekomst, namelijk de overkant gelijdelijk steeds donkerder blauw wordt.
Wat ook kenmerkend is voor schilders uit de Hollandse school, is het begrip nieuw realisme. Dit wil zeggen dat de schilders een zo getrouw mogelijk weergave van het leven in de republiek wilde neerzetten in zijn schilderijen. Vrijwel elk milieu werd afgebeeld. Ook dit is terug te vinden in het schilderij: Ferry Boot. Een edelman kijkt vanaf de kant toe hoe dieren en boeren de overkant proberen te halen met hun boot. Hierbij zijn de klassen boeren en gegoede burgerij samengevoegd in een schilderij.
Een derde puntis dat schilderijen opeens vaak bij daglicht werden geschilderd in plaats binnen, in een donkere/schemer omgeving. Het schilderij: Ferry Boot, is buiten geschilderd bij daglicht. Dit is ook een nieuw fenomeen voor die tijd waar slechts een enkele zich toen mee bezig hield en Jan Victors is hier een van.
Bij schilders als Rembrandt van Rijn en Jan Victors is er nog een nieuwe trend waarneembaar, namelijk het proberen te vermijden van de primaire kleuren, rood,geel en blauw. Weliswaar komt de kleur blauw terug in de lucht en in het water, maar toch is er voor gezorgd dat dit zo min mogelijk naar voren komt. Uiteraard kan men bij de lucht en het water niet om de kleur blauw heen, maar door hier donkere tinten aan toe te voegen en soms juist lichtere, is de kleur blauw redelijk teruggedronken naar zwart/grijs bij de donkere tinten en wit bij de lichte tinten.
Voor de tijd van Rembrandt van Rijn en Jan Victors werd er gedacht vanuit het driehoeksmodel van de kerk en ook dit is niet terug te zien in het schilderij:Ferry Boot, wat kenmerkend is voor de Hollandse school. De boot en de oever zijn vierkant gemaakt en niet driehoekig. Hierdoor kan er ook beter diepte worden gecreëerd in het schilderij.
Het laatste punt wat kenmerkend is voor Rembrandt en zijn leerlingen waaronder Jan Victors is dat er niet meer aan tierelantijnen wordt gedaan. Dit wil zeggen dat het soberder is afgebeeld en (overbodige) versieringen zijn weggelaten. In het schilderij Ferry Boot, van Jan Victors is ook hier gebruik van gemaakt, waardoor je kunt veronderstellen dat dit een werk van iemand uit de Hollandse School is. Alleen de edelman heeft nog iets extra´s, maar dat heeft slechts een praktische functie,namelijk het er duidelijk uit kunnen halen van de edelman functie voor deze man. Die behoren immers rijker gekleed te zijn en dit kun je alleen uitbeelden door de man mooiere kleren te geven en dus meer versieringen te geven op zijn kledij.
Al deze punten samen geven een goed beeld van hoe schilders in de 17-de eeuw van de Hollandse School te werk gingen en al deze punten komen goed terug in het schilderij : Ferry Boot.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten